جبرئیل نزد پیامبر (ص) آمد و گفت: ای پیامبر! خداوند تبارک و تعالی مرا با هدیه‌ای به سوی تو فرستاده است که پیش از تو ، به کسی چنین هدیه‌ای عطا نفرموده است. رسول خدا (ص) فرمود: آن هدیه چیست؟

گفت:صبر و شکیبایی و حتی بهتر از صبر.

حضرت رسول پرسید: بهتر از صبر چیست؟

جبرئیل گفت:خشنودی (به ارادة الهی) و بهتر از آن .

حضرت پرسید: بهتر و نیکوتر از رضا چیست؟

جبرئیل گفت:پرهیزکاری و نیکوتر از آن.

حضرت پرسید: بهتر از اخلاص چیست؟

جبرئیل گفت:یقین و بهتر از آن .

حضرت پرسید: بهتر از یقین چیست؟

جبرئیل گفت: راه وصول به درجة یقین ، توکل بر خدای عزوجل است.

حضرت پرسید: توکل بر خدای عزوجل چگونه است؟

جبرئیل گفت: رسیدن به این آگاهی که مخلوقات نمی‌توانند به انسان نفع یا ضرری رسانند و یا به او بخشش کنند و یا مانعی در برابرش باشند. به کار بردن این آگاهی باعث ناامیدی (و دل کندن) از مخلوق می‌شود.

اگر بنده‌ای چنین باشد، کاری برای غیر خداوند انجام ندهد، جز به خداوند به کسی امیدوار نشود ، از کسی غیر از او نترسد و به هیچ کس جز خداوند، چشم طمع نورزد ؛ و این معنی توکل است .

حضرت پرسید: ای جبرئیل! تفسیر صبر چیست؟

جبرئیل گفت:صبر یعنی داشتن حال یکسان در ناراحتی و خوشحالی ، تهیدستی و توانگری و گرفتاری و سلامت . صبر یعنی شکایت نکردن به مخلوقات از آنچه که از بلا و گرفتاری به ایشان می‌رسد .

حضرت پرسید: تفسیر قناعت چیست؟

جبرئیل گفت: قانع شدن به آنچه که از دنیا می‌رسد . قانع شدن به چیز کم و شکر گفتن برای اندک .

حضرت پرسید: تفسیر خشنودی چیست؟

جبرئیل گفت: خشنود کسی است که چه دنیا به او برسد و چه نرسد ، بر خداوند خشم نگیرد و به اندکی از عمل خوب ، از نفس خود راضی نشود .

حضرت پرسید: ای جبرئیل تفسیر پرهیزکاری چیست؟

جبرئیل گفت: پرهیزکار کسی است که دوست بدارد آنچه را خداوند دوست دارد . دشمن بدارد آنچه را خداوند دشمن دارد . از حلال دنیا کناره بگیرد و به حرام آن توجه نکند ؛ زیرا در حلال دنیا حساب است و در حرام آن عقاب .

بر همه مسلمانان ترحم نماید همچنان که به نفس خود ترحم می‌کند . از پرحرفی کناره بگیرد همچنان که از مردار بدبو دوری می‌کند . از زرق و برق دنیا اجتناب کند تا مبادا او را فرا گیرد . آرزویش را کوتاه کند و مرگش را در نظر آورد .

حضرت پرسید: تفسیر اخلاص کدام است؟

جبرئیل گفت: مخلص آن کسی است که از مردم چیزی نخواهد تا آن را بیابد . و هنگامی که آن را یافت ، راضی شود . هر گاه چیز اضافه‌ای در نزد او بماند ، در راه رضای خدا بدهد . کسی که از بندگان چیزی درخواست نکند ، به راستی که به بندگی خداوند اقرار کرده و هر گاه چیزی بیابد ، راضی است و خداوند هم از او خرسند است .

حضرت رسول پرسید: تفسیر یقین چیست؟

جبرئیل گفت: صاحب یقین  ، کارهایش برای خداست  ، چنان عمل می‌کند که گویی خداوند را می‌بیند و اگر خدا را نمی‌بیند  ، خدا او را می‌بیند .